Oorsprong en ontwikkeling
Carnaval is van oorsprong een katholiek feest dat op veel plaatsen in de wereld wordt gevierd. In Nederland is het voornamelijk in de provincies beneden de grote rivieren, het zogenaamde “katholieke zuiden”, een traditie. Deze traditie wordt ook wel het feest der zotheid of vastenavond genoemd. Het feest luidt de 40-daagse vastenperiode in, start op de zondag voor Aswoensdag en duurt drie dagen. Je mag je dan nog één keer laten gaan, waarna je geacht wordt om op Aswoensdag een kruisje van as op je voorhoofd te laten zetten door meneer pastoor. Vanaf dat moment zou je eigenlijk 40 dagen lang moeten vasten. Dat laatste wordt nog wel eens overgeslagen … Zo traditioneel zijn ze in het zuiden dan nu ook weer niet.
Ook met die drie dagen wordt het niet zo nauw genomen. Carnaval 2017 begint in Zuid-Limburg al jarenlang op donderdag met een uit Duitsland overgewaaid feest dat men “Auw-Wiever”-bal (“oude-wijven-bal”) noemt. In heel Limburg en Brabant worden in de periode voorafgaand aan carnaval traditioneel de prinsen (en steeds vaker ook prinsessen) uitgeroepen. Er is ook een formeel moment. De vrijdag voor carnaval vindt namelijk de sleuteloverdracht plaats. Symbolisch worden dan door de burgemeesters van de gemeenten waar carnaval wordt gevierd, de sleutels van de gemeente overhandigd aan de prins. De burgemeester heeft dan even drie dagen niets te zeggen en is de prins figuurlijk de baas. Deze sleuteloverdracht is met veel ceremonie omgeven en luidt eigenlijk het echte begin van de carnaval in. De burgemeester lijkt dan weliswaar vrij om zich zelf eveneens onder te dompelen in het feest der zotheid, maar dat is natuurlijk niet zo. Hij staat nog steeds garant voor de veiligheid in zijn gemeente.
Niet zomaar een kostuum
Carnavalskleding is een wezenlijk onderdeel van het vieren van carnaval. Een carnaval kostuum kun je in een willekeurige carnavalswinkel in Limburg en Brabant kopen, maar tegenwoordig shop je natuurlijk gemakkelijker in een online carnavalsshop. Aan een carnavalspak wordt traditioneel veel aandacht besteed. Je wilt toch opvallen tussen al die bont gekleurde feestgangers. Het is ongelofelijk als je ziet wat voor een schitterende creaties er tegenwoordig in een carnavalsoptocht meelopen. Carnavalskleding maak je bij voorkeur zelf, maar als je niet zo handig bent, zijn er op internet honderden tips te vinden, die je helpen je eigen creatie vorm te geven. Als je echt geen inspiratie hebt om zelf een carnavalspak te maken, kun je natuurlijk je kostuum kant en klaar in de carnavalswinkel kopen. Je kunt er dan nog altijd een eigen draai aan geven door het toevoegen van accessoires. Die hoeven niet eens van een carnavalswinkel te komen, maar kun je zelfs van spullen in huis maken. En wat is er leuker dan jezelf in je carnavalskostuum vast te leggen met je eigen smartphone. Carnaval 2017 kun je tegenwoordig bijna niet meer zonder selfiestick. Vergeet niet een powerbank mee te nemen, want voor je het weet is je GSM leeg en tja, dan is het wel handig dat je een extra portie energie bij je hebt. Door jezelf met je smartphone te fotograferen, zal carnaval 2017 altijd in je herinnering blijven. Je had toen niet zomaar een “pekske” aan, maar een echt carnaval kostuum.
Carnavalsoptocht … echt meedoen!!
Als je nog nooit carnaval hebt gevierd, zul je waarschijnlijk in eerste instantie nogal vreemd opkijken van dit uitbundige feest. Carnaval is vaak gericht op plaatselijke gebeurtenissen en zeker in wat kleinere gemeentes wordt de gemeentelijke politiek op de hak genomen. Dat is voor een buitenstaander soms wat moeilijker te begrijpen. In Brabant speelt dat in veel mindere mate. Het Brabantse volksfeest is voor de gemiddelde Nederlander vrij goed te volgen. Veel carnavalsoptochten hebben in Brabant en Zeeland een thema of motto. De teksten zijn in het Nederlands en meestal goed te lezen en te begrijpen. In grote Limburgse steden wordt in de carnavalsoptocht ook vaak met een motto gewerkt. In de Limburgse dorpen is men vaak vrij in het kiezen van zijn eigen thema. Deze thema’s worden op kleurrijke wijze uitgebeeld en kunnen over van alles gaan. De teksten zijn echter vaak voor Nederlanders en zelfs voor Limburgers niet zo gemakkelijk te lezen, maar men is graag bereid de teksten voor je te vertalen, zodat je toch kunt meelachen met de leuke en spitsvondige ideeën. Aan de meetrekkende carnavalswagens wordt heel veel aandacht besteed. In november, dus ruim voor het feest der zotheid of zelfs nog eerder, wordt begonnen met de bouw ervan. De carnavalswagens van tegenwoordig zijn steeds moderner en geavanceerder. Dat geldt ook voor de verlichting van de auto’s. Door het grote aantal optochten dat op carnavalszondag en -maandag door de straten trekt, zijn sommige carnavalsverenigingen gaan nadenken over een andere invulling van de optochten in hun gemeente. Zo zie je tegenwoordig op meerdere plaatsen in Brabant en Limburg zogenoemde “lichtjesoptochten” ontstaan. De wagens zijn volledig met LED-strips, lichtslangen en feestverlichting versierd. Deze kleurrijke optocht trekt dan met carnaval ’s avonds door de straten, wat zorgt voor een ongekende, sprookjesachtige sfeer. Veel carnavalsvierders beschouwen het meedoen met een optocht als het echte vieren van carnaval.
Zomercarnaval toch net even anders
Behalve in de winterperiode wordt tegenwoordig ook in de zomer carnaval gevierd. Het grootste zomercarnavalevenement van Nederland vindt ieder jaar plaats in … Rotterdam. Dit carnaval heeft precies dezelfde insteek als het winterse feest ten zuiden van de grote rivieren, maar wordt alleen op ander tijdstip gevierd. Het is te vergelijken met het Braziliaanse en Antilliaanse carnaval. Tijdens dit zomerse feest is de carnavalskleding net zo kleurrijk als tijdens de winterse variant, maar in de zomer kan men toch met minder kledingstukken toe omdat de temperaturen gewoon veel aangenamer zijn. Carnaval wordt in Zuid-Amerika en op de Kaapverdische eilanden op hetzelfde tijdstip gevierd als de Zuid-Nederlandse variant. Omdat in het winterweer in Nederland een Zuid-Amerikaans carnaval niet mogelijk is, is er een zomers feest bedacht. Ook in andere gemeenten in Nederland wordt zomercarnaval gevierd. Arnhem, Oosterhout, Zevenbergsche Hoek, Bentelo en zelfs het Belgische Kortrijk heeft zijn eigen zomercarnaval.
Grootschalige evenementen
Waar carnaval in het verleden op bescheiden schaal werd gevierd in kleine horecagelegenheden, worden de carnavalsevementen in het huidige carnaval steeds massaler en grootser. Limburg heeft bijvoorbeeld zijn eigen variant op het Eurovisie Songfestival, het LVK: het “Limburgs Vastelaovendleedjes Konkoer” (Limburgs carnavalsliedjes concours). Dit evenement, dat ooit begonnen is als Limburgse tegenhanger van de Nederlandse carnavalliedjes, is in 41 jaar tijd uitgegroeid tot een provinciaal feest. De regionale radio en televisie besteden hier veel aandacht aan en er is in de periode voor carnaval zelf sprake van een heuse competitie, compleet met halve finales en een rechtstreeks uitgezonden finale. Het evenement wordt jaarlijks bezocht door duizenden carnavalsvierders en op de televisie bekeken door honderdduizenden Limburgers. Ook andere evenementen trekken veel bekijks en worden met het jaar grootschaliger.
Carnaval: een onbezorgd feest van iedereen voor iedereen
Het leuke van carnaval is niet alleen het maken van je eigen kostuum, het verkleden of het bouwen van een wagen. Tijdens vastenavond zijn alle mensen voor een aantal dagen gelijk, onafhankelijk van je rol in het dagelijkse leven. Je kunt tijdens carnaval zijn wie je wilt zijn. Het kan zijn dat de burgemeester arm in arm staat met de armste man of vrouw van het dorp of de stad. Je drinkt samen een glaasje pils en je hebt vooral heel veel plezier, zodat je de sores van elke dag even kunt vergeten. Dat geeft eigenlijk het wezenlijke aan van dit feest. Het dagelijkse leven wordt even op zijn kop gezet, waarbij rangen en standen niet van belang zijn. Carnaval is kortom een onbezorgd feest van iedereen voor iedereen. Gelukkig wordt dit nog steeds massaal gevierd!